NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF’İN DEVAMI:
115 - (1547) حدثنا
يحيى بن يحيى
قال: قرأت على
مالك عن ربيعة
بن أبي
عبدالرحمن،
عن حنظلة بن
قيس؛ أنه سأل
رافع بن خديج
عن كراء
الأرض؟ فقال:
نهى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم عن كراء
الأرض. قال
فقلت: أبالذهب
والورق؟ فقال:
أما بالذهب
والورق، فلا
بأس به.
{115}
Bize Yahya b. Yahya
rivayet etti. (Dediki): Mâlik'e: Rabîa b. Ebî Abdirrahmân'dan dinlediğim, onun
da Hanzale b. Kays'dan rivayet ettiği şu hadîsi okudum:
Hanzale Râfi' b. Hadîc'e
arazînin îcârı meselesini sormuş da Râfi':
— Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
arazîyi îcâra vermeyi yasak etti; cevabını vermiş. Hanzale demiş ki:
— Bunun üzerine ben: Altın ve gümüşle mi
(verilecek)? diye sordum. Râfi':
— Altın ve gümüşe gelince: Onlarda bir beis
yoktur; dedi.
116 - (1547) حدثنا
إسحاق. أخبرنا
عيسى بن يونس.
حدثنا الأوزاعي
عن ربيعة بن
عبدالرحمن.
حدثني حنظلة
بن قيس
الأنصاري قال:
سألت
رافع بن خديج
عن كراء الأرض
بالذهب والورق؟
فقال: لا بأس
به. إنما كان
الناس
يؤاجرون على
عهد النبي على
الماذيانات.
وأقبال
الجداول.
وأشياء من
الزرع. فيهلك
هذا ويسلم
هذا. ويسلم
هذا ويهلك
هذا. فلم يكن
الناس كراء
إلا هذا.
فلذلك زجر
عنه. فأما شيء
معلوم مضمون،
فلا بأس به.
[ش (وأقبال
الجداول)
الأقبال أي
أوائلها
ورؤوسها.
والجداول هو
جمع جدول. وهو
النهر الصغير
كالساقية].
{116}
Bize İsha rivayet etti.
(Dediki): Bize îsâ b. Yûnus haber verdi, (Dediki): Bize Evzâî, Rabîa b. Ebî
Abdirrahmân'dan rivayet etti. (Demişki): Bana Hanzale b. Kays el-Ensârî rivayet
etti. (Dediki):
Râfi' b. Hadic'e arazîyi
altın ve gümüşle kâr meselesini sordum da : Onda bir beis yoktur; halk Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) zamanında su boyları, ark başları tarla
sahiplerine tahsis edilmek veya ekinden bîr şeyler vermek şartiyle îcâr
yaparlar; kimi birine aid olan yer telef olur, ötekinin hissesi selâmette
kalır; kimi ötekinin hissesi kurtulur, berikininki telef olurdu. Halk için
bundan başka îcâr şekli yoktu îşte bu sebepten dolayı ondan nehî buyuruldu. Ama
malûm ve garantili bir şey olursa onda beis yoktur, dedi.
117 - (1547) حدثنا
عمرو الناقد.
حدثنا سفيان
بن عيينة عن يحيى
بن سعيد، عن
حنظلة
الزرقي؛ أنه
سمع رافع بن
خديج يقول:
كنا
أكثر الأنصار
حقلا. قال: كنا
نكري الأرض على
أن لنا هذه
ولهم هذه.
فربما أخرجت
هذه ولم تخرج
هذه. فنهانا
عن ذلك. وأما
الورق فلم
ينهنا.
{117}
Biie Amru'n-Nâkıd
rivayet etti. (Dediki): Bize Süfyan b, Uyeyne, Yahya b. Saîd'den, o da
Hanzale-i Züraki'den naklen rivayet etti ki, Hanzale. Râfi' b. Hadîc'i şunu
söylerken işitmiş:
«Biz Ensârın en çok
tarla sahibi olanlarındandik. Yeri, şurası bizim, şurası kiracıların olmak
şartiyle îcâr ederdik. Çok defa da birinin yeri mahsul getirir; Ötekininki
getirmezdi. Bundan dolayı Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bizi bundan nehî
buyurdu; ama gümüşle icardan nehyetmedi.
(1547) - حدثنا
أبو الربيع.
حدثنا حماد. ح
وحدثنا ابن
المثنى. حدثنا
يزيد بن
هارون. جميعا
عن يحيى بن
سعيد. بهذا
الإسناد،
نحوه.
20 - باب
في المزارعة
والمؤاجرة.
{…}
Bize Ebu'r-Rabi' rivayet
etti. (Dediki): Bize Hammâd rivayet etti. H.
Bize îbni Müsennâ da rivayet
etti. (Dediki): Bize Yezîd b. Hârûn rivayet etti.
Bu raviler hep birden
Yahya b. Saîd'den bu isnâdla bu hadîsin benzerini rivayet etmişlerdir.
İzah:
Buhârî bu hadîsi biraz
lâfız farkiyle «Müzârea» bahsinde tahrîc etmiştir. Hadîs-i şerîf, tarlanın
altın veya gümüş mukabilinde îcâr edilebileceğine kâil olan cumhuru ulemânın
delillerindendir. Bâzılarının buna da cevaz vermeyip : «Arazî mutlak surette
icar edilemez» dediklerini az yukarıda görmüştük.
Hz. Râfi'nin bu mesele
hakkındaki cevabı ya kendi içtihadıdır; yahut Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'den işittiğini nassan rivayet etmiştir. Mahsul mukabilinde îcârı
meneden hadîste altınla gümüşün dâhil olmadığını bildiği için bu cevâbı vermiş
olması da muhtemeldir.
îbni Battal: «Arazîyi altın
ve gümüşle îcârın caiz olduğu Râfi'den merfu' hadîsle sübût bulmuştur.»
demiştir. Saîd b. Zeyd'den rivayet olunan bir hadîste :
«Bize Nebi (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) arazîyi altın ve gümüşle kiraya vermemizi emir buyurdu.»
denilmektedir. îbni Abbâs (Radiyallahu anh)'ın dahî:
«Sizin yapacağınız en
güzel iş, boş arazîyi altın veya gümüşle kîrâlamanızdır.» dediğini Vekî'
«Musannef»inde mevsûl olarak rivayet etmiştir. îbni Münzir ashâb-ı kiramın
bunun cevazına ittifak ettiklerini söyler.
Gerçi Tirmizî'nin Hemâm
tarikiyle rivayet ettiği Râfi' b. Hadîc hadîsinde «Resûlullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) bize faydalı olan bir işten (yâni) birimizin arazîsi olursa
onu getirdiği mahsulün bir kısmı mukabilinde yahut gümüşle kiraya vermekten
bizi nehyetti ve: Bir hanginizin yeri varsa onu ya dîn kardeşine bahşetsin,
yahut eksin!., buyurdu.» deniliyorsa da bu hadîs zaiftir. Râvilerinden Ebû Bekr
b. Ayyaş hakkında söz edilmiştir. Nesâî mezkûr hadîsin mürsel olduğunu
söylemiştir.